Jad pszczeli

Jad pszczeli (apitoksyna) – wydzielina gruczołu jadowego pszczoły robotnicy lub matki pszczelej. Jest to bezbarwna ciecz o gęstości 1,1313 g/cm³ i pH 5,0-5,5. Ma słaby charakterystyczny zapach. Jest mieszaniną wielu związków, między innymi są to:

• aminy

histamina (0,1–1,5% s.m.)^[1]

dopamina^[1]

• peptydy i białka nieenzymatyczne

melityna (50% s.m.)^[1]

apamina^[1] (2% s.m.)

minimina^[1]

peptydy niszczące komórki tuczne^[1]

• enzymy

fosfolipazy^[1] (12%)

hialuronidaza^[1] (3%)

Jad pszczeli jest odporny na niską i wysoką temperaturę. Ogrzewanie w stanie ciekłym do temp. 100 °C, a także zamrażanie nie wpływa na zmianę właściwości toksycznych.

Każdy ze składników jadu pszczelego ma silne działanie farmakologiczne. Medycyna ludowa traktowała zawsze jad pszczeli jako naturalny i skuteczny środek leczniczy w różnych postaciach reumatyzmu.

Podczas żądlenia pszczoła wprowadza do ciała ofiary 50–140 μg jadu^[2] (wg innych źródeł ok. 12 μg^[3][4]), a jego ilość w gruczole jadowym wynosi ok. 300 μg^[2]. Trzmiele podczas użądlenia wprowadzają 10–31 μg jadu (dla porównania, osy z rodzaju Vespula uwalniają 1,7–3,1 μg jadu)^[2]. Od jednej pszczoły można uzyskać ok. 85 μg jadu^[3][4]. Skład i ilość produkowanego jadu pszczelego zależy od wieku pszczoły (maksymalnie w 10–15 dniu życia).

Jad pszczeli zawiera także feromony alarmowe, które uwalniane w chwili żądlenia przez jedną pszczołę mobilizują inne do żądlenia.

Jad pszczeli może powodować, czasami bardzo silne, reakcje uczuleniowe.